Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń “Respublika joqarı oqıw orınlarınıń kúndizgi bólimlerine qabıllawdı jetilistiriw haqqında” 1992-jıl 11-marttaǵı PF-361-sanlı pármanı mámleketimizdiń joqarı bilimlendiriw mekemelerine qábiletli jaslardı tańlap alıw tarawında bilimlendiriwdegi reformalardı baslap berdi.
Dáslep respublikamızdıń 6 joqarı bilimlendiriw mákemesinde test sınawı tiykarında oqıwǵa qabıllaw tájiriybeden ótkerilgen edi.
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń pármanına muwapıq 1992-jıl 9-aprelde Ózbekstan Respublikası Prezidenti janındaǵı Ministrler Kabinetiniń “Ózbekstan Respublikası joqarı oqıw orınlarınıń kúndizgi bólimlerine qabıllaw boyınsha eksperiment shólkemlestiriw hám ótkeriw haqqında”ǵı 181-sanlı qararı qabıl etildi. Bul qararda Ózbekstan Respublikası joqarı oqıw orınlarınıń kúndizgi bólimlerine qabıllaw boyınsha eksperiment shólkemlestiriw hám ótkeriw belgilendi hám 1992-jıl 15-aprelden Ministrler Kabineti janındaǵı Oray juwapkershiligine joqarı oqıw orınlarına talabalar tańlap alıw boyınsha birden-bir mámleket siyasatın ámelge asırıw hám joqarı oqıw orınlarına oqıwǵa kirip atırǵan jaslar ushın birden-bir ólshemlerdi engiziw, qabıllaw hám test texnologiyası qaǵıydaların, eń qábiletli jaslardı izlep tabıw metodların islep shıǵıw sıyaqlı wazıypalar júkletildi.
1993-jılda 46 joqarı bilimlendiriw mákemeleriniń 19 ında tájiriybe sıpatında test sınawları ótkerildi.
Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń “Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabineti janında Mámleketlik test orayı shólkemlestiriw haqqında”ǵı 1994-jıl 14-maydaǵı 258-sanlı qararı menen Joqarı oqıw orınlarınıń kúndizgi bólimlerine abiturientler tańlap alıw boyınsha Respublika orayı Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabineti janındaǵı Mámleketlik test orayına aylandırıldı.
Mámleketlik test orayı juwapkershiligine joqarı hám orta arnawlı oqıw orınlarına test sınawların shólkemlestiriw hám ótkeriw júkletildi.
1994-jıldan baslap joqarı oqıw orınlarında abiturientlerdiń bilimine baha beriwdiń test usılın qollaǵan halda tańlaw ámeliyatqa engizildi.
Orta arnawlı oqıw orınlarında test sınawlarınıń nátiyjeleri boyınsha abiturientler tańlaw 1994-jılda ayırım orta arnawlı oqıw orınlarına, 1995-jıldan baslap bolsa – barlıq orta arnawlı oqıw orınlarına engizildi.
Ózbekstan Respublikası Ministrler kabinetiniń “Mámleketlik test orayı quramında kadrlar tayarlaw sıpatın qadaǵalaw, pedagog kadrlar hám bilimlendiriw mákemeleri attestaciyası basqarmasın shólkemlestiriw haqqında” 1998-jıl 11-marttaǵı 109-san qararı qabıllandı. Bul qarar tiykarında pedagog kadrlar hám bilimlendiriw mákemeleri attestaciyası Mámleketlik test orayı tárepinen ámelge asırıla basladı.
Ózbekstan Respublikası Ministrler kabinetiniń “Ózbekstan Respublikası Ministrler kabineti janındaǵı Mámleketlik test orayı iskerligin jetilistiriw haqqında” 2004-jıl 24-iyundegi 293-san qararı qabıl etilip, tómendegiler Mámleketlik test orayınıń tiykarǵı wazıypaları etip belgilendi:
respublika bilimlendiriw mákemelerine oqıwǵa qabıllawda test sınaǵı arqalı tańlap alıw, kadrlar tayarlaw sıpatı hám oqıw procesi nátiyjeliligi qalıs bahalanıwın qadaǵalaw tarawında mámleket siyasatın ámelge asırıw;
abiturientler, oqiwshılar, talabalar bilimlerdiń Ózbekstan Respublikası mámleketlik bilimlendiriw standartlarına hám mámleketlik talaplarǵa muwapıqlıǵın talqılaw;
test sınaǵı nátiyjeleriniń qalıslıǵın, isenimliligi hám ádalatlılıǵın támiyinlew;
úzliksiz bilimlendiriw sistemasında bánt bolǵan pedagoglar, professor-oqıtıwshılar quramı hám basshı xızmetkerlerdi attestaciyadan ótkeriwdi shólkemlestiriw hám ámelge asırıw;
mákemelik tiyisliligi hám múlkshilik formalarına qaramastan bilimlendiriw mákemelerin attestaciyadan hám mámleketlik akkreditaciyasınan ótkeriwdi shólkemlestiriw hám ámelge asırıw, bilimlendiriw mákemeleri reytingini anıqlaw;
Ministrler Kabinetiniń Mámleketlik emes mákemeleri iskerligin licenziyalaw komissiyasınıń isshi organı funkciyaların orınlaw;
sırt mámleketlerde berilgen bilim haqqındaǵı hújjetlerdi tán alıw hám nostrifikaciyalaw (teńligin anıqlaw) tártibi ámelge asırıwdı shólkemlestiriw hám támiyinlew.
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń “Shet tillerdi úyreniw sistemasın jáne de jetilistiriw is-ilajları haqqında” 2012-jıl 10-dekabrdegi PQ-1875-san qararı qabıl etildi. Ministrler Kabineti janındaǵı Mámleketlik test orayı quramında Shet tillerdi biliw hám iyelew dárejesin bahalaw basqarması shólkemlestirildi hám shet tillerdi biliw dárejesin bahalaw hám sertifikatlaw sisteması engizildi.
Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń “Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabineti janındaǵı Mámleketlik test orayı iskerligin jáne de jetilistiriw haqqında” 2017-jıl 17-iyulde 508-san qararı qabıl etilip, bilimlendiriw mákemelerine oqıwǵa qabıllawda test sınaǵı arqalı tańlap alıwǵa tiyisli mámleket siyasatın ámelge asırıw, bilimlendiriw mákemelerine oqıwǵa qabıllawda test sınaǵı nátiyjeleriniń qalıslıǵı, isenimliligi hám ádalatlılıǵın támiyinlew, test materialları bankin qáliplestiriw, pedagogikalıq ólshew quralların jetilistiriw, test sınaqların shólkemlestiriw hám ótkeriw, bul proceslerdi muwapıqlastırıw, test materialların basıp shıǵarıw, test sınaǵı nátiyjelerin talqılaw, shet tillerin biliw dárejesin bahalawdıń milliy test sistemasın rawajlandırıw Mámleketlik test orayınıń tiykarǵı wazıypaları etip belgilendi.
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń “Respublika joqarı bilimlendiriw mákemeleri bakalavriatına kiriw test sınaqların ótkeriw tártibin jetilistiriw haqqında” 2017-jıl 17-noyabrdegi PQ-3389-san qararı qabıllandı. Bul qarar tiykarında 2018/2019-oqıw jılınan baslap, joqarı bilimlendiriw mákemesine oqıwǵa qabıllaw boyınsha kiriw test sınaqları Tashkent qalasında “Ózekspomarkaz” Milliy kórgizbeler kompleksi pavilyonları hám de onıń aymaǵında ornatılǵan qosımsha jıynama pavilyonlarda, sonday-aq, úlken sıyımlılıqtaǵı basqa binalarda yaki basqa mákemelerdiń úlken sıyımlılıqtaǵı binalarında ótkeriliwi test procesiniń maksimal dárejede áshkara hám ashıqlıǵın támiyinlep, videogúzetiwler arqalı jámiyetshilik, atap aytqanda, abiturientlerdiń ata-analarına kiriw test sınaqların onlayn rejiminde gúzetip barıw imkaniyatı jaratıldı.
Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń “Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabineti janındaǵı Mámleketlik test orayı iskerligin jáne de jetilistiriw haqqında” 2018-jıl 20-fevraldaǵı 130-san qararı qabıllandı. Usı qararǵa muwapıq, Mámleketlik test orayı bilimlendiriw mákemelerine oqıwǵa qabıllawda test sınaǵı arqalı tańlap alıwǵa tiyisli mámleket siyasatın ámelge asırıwshı birden-bir juwapkershilikli mámleketlik basqarıw organı hám de test sınaqların shólkemlestiriw, ótkeriw, nátiyjelerin talqılaw hám járiyalaw, test texnologiyaların rawajlandırıw, pedagogikalıq ólshew quralların jetilistiriw, ulıwma bilim beriw pánlerin biliw dárejesin bahalawdıń milliy test sistemasın rawajlandırıw, basshı kadrlar hám de juwapker lawazımlarǵa tayınlanatuǵın shaxslardıń mámleketlik tildi biliw dárejesin anıqlaw hám olarǵa mámleketlik tildi biliw boyınsha dáreje sertifikatın beriw tiykarǵı wazıypaları etip belgilendi.
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń “Joqarı bilimlendiriw mákemelerine test sınaqları arqalı qabıllaw sistemasın jetilistiriw boyınsha qosımsha is-ilajlar haqqında” 2019-jıl 14-maydaǵı PQ-4319-san qararı qabıllandı. Bul qarar menen 2021/2022-oqıw jılı qabıllawınan baslap test sınaǵı tapsırılatuǵın pánler kompleksin eki bólimge ajıratıp, birinshi bólimge bárshe test tapsırıwshılar ushın májbúriy úsh pán – ana tili (ózbek, qaraqalpaq yaki rus tili), matematika hám Ózbekstan tariyxı, ekinshi bólimge abiturient tańlaǵan bakalavriat tálim baǵdarına sáykes eki pán kiritildi.
Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń “Test sistemasın jetilistiriwge qaratılǵan qosımsha is-ilajlar haqqında” 2020-jıl 17-sentyabrdegi 562-san qararına tiykarlanıp, testologiya hám pedagogikalıq ólshemler, shet tilinen bilimlerdi jetilistiriw kursların shólkemlestiriw hám de tarawda jetekshi xalıqaralıq shólkemler menen birge islesiwdi jolǵa qoyıw maqsetinde Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabineti janındaǵı Mámleketlik test orayı janında “Ilimiy-oqıw ámeliy orayı” mámleketlik mákemesi shólkemlestirildi.
Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń “Ulıwma bilim beriw pánlerin biliw dárejesin bahalawdıń milliy test sistemasın engiziw haqqında” 2020-jıl 12-oktyabrdegi 646-san qararı qabıllandı. Bul qarar menen 2020-jıl 1-dekabrden baslap basqıshpa-basqısh bakalavriat tálim baǵdarlarına sáykes pánler kompleksindegi ulıwma bilim beriw pánlerinen biliw dárejesin bahalawdıń milliy test sisteması hám de 2021/2022-oqıw jılı qabıllawınan baslap tiyisli ulıwma bilim beriw pánin (shet tillerinen basqa) biliw dárejesi haqqında mámleketlik úlgidegi sertifikatqa iye bolǵan abiturientke sertifikattaǵı ózlestiriw payızına sáykes ráwishte joqarı bilimlendiriw mákemesi bakalavriatına oqıwǵa qabıllaw boyınsha test sınaqlarında usı pánnen belgilengen maksimal balǵa salıstırmalı qatlamlastırılǵan (proporcional) ball beriw tártibi engizildi.
Sonday-aq, joqarıdaǵı qararǵa kiritilgen ózgerislerge kóre 2024/2025-oqıw jılı qabıllawınan baslap A+, A dárejeli sertifikat alǵan abiturientlerge joqarı bilimlendiriw mákemesi bakalavriatına oqıwǵa qabıllaw boyınsha test sınaqlarında usı pánnen belgilengen maksimal ball beriledi;
B+, B, C+, C, dárejeli sertifikat alǵan abiturientlerge sáykes ráwishte sertifikattaǵı ulıwma balǵa salıstırmalı payız tiykarında joqarı bilimlendiriw mákemesi bakalavriatına oqıwǵa qabıllaw boyınsha test sınaqlarında usı pánnen belgilengen maksimal balǵa salıstırmalı qatlamlastırılǵan (proporcional) ball beriledi.
Milliy sertifikatqa iye bolǵan abiturientke tiyisli májbúriy pánler boyınsha belgilengen eń joqarı ball beriledi.
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń “Jańa Ózbekstan hákimshilik reformaların ámelge asırıw is-ilajları haqqında” 2022-jıl 21-dekabrdegi PF-269-san pármanı menen Ministrler Kabineti janındaǵı Mámleketlik test orayı negizinde Joqarı bilimlendiriw, ilim hám innovaciyalar ministrligi janındaǵı Bilim hám mamanlıqtı bahalaw agentligi shólkemlestirildi.
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń “Respublika atqarıwshı hákimiyat organları iskerligin nátiyjeli jolǵa qoyıwǵa tiyisli birinshi náwbettegi shólkemlestiriw is-ilajları haqqında” 2023-jıl 25-yanvardaǵı PF-14-san pármanına tiykarlanıp Bilim hám mamanlıqtı bahalaw agentligi Mámleketlik test orayınıń tiyisli huqıq hám minnetlemeleri boyınsha huqıqıy uqiy miyrasxorı esaplanadı.
Test sisteması 1992-jılda eki variantlı modelleri hám de sheklengen kólemdegi test materiallarınan ibarat universal sorawlar kitapshası menen baslanǵan edi.
1992-jılda testler eki variantlı (A, B) bolıp, ana tili, matematika, gumanitar pánler – tariyx hám geografiya, tábiyiy pánler – fizika, geografiya, ximiya, shet tiller boyınsha 50 sorawdan ibarat bolǵan. Abiturientler bilimlendiriw baǵdarlarına qarap 3 pándi tańlaǵan.
1993-1994-jıllarda testler eki variantlı (A, B) bolıp, kúndizgi hám keshki bólimler ushın ana tili, matematika, gumanitar pánler – tariyx hám geografiya, shet tiller boyınsha 48 den soraw, tábiyiy pánler – fizika, geografiya, ximiya boyınsha 72 sorawdan ibarat.
1995-jılda testler 3 variantlı (A, B, C) bolıp, ana tili, matematika, fizika, ximiya, biologiya, tariyx, geografiya, shet tiller, ózbek tili, rus tili boyınsha 36 dan sorawdan ibarat bolǵan. Kem muǵdardaǵı variant derlik sheklengen kólemdegi test materiallarınan paydalanıw bilimler dárejesin bahalaw, anıqlawda qalıslıq hám muwapıqlıq, sáykeslikti támiyinley almadı, qupıyalıqtı qorǵaw tártibin quramalastırdı.
1996-jılda joqarı hám orta arnawlı oqıw orınlarına qabıllaw proceslerindegi test sınaqlarında test tapsırmaları varianların bilimlendiriw baǵdarları, qánigelikler hám tálim tilleri boyınsha kompyuter járdeminde generaciyalawǵa (dúziwge) tiykarlanıwshı jańa, kóp variantlı test sisteması jaratıldı hám qollanıldı. Usı test sistemasınan házirgi kúnde hám paydalanılmaqta.
2009-jılda 80 hárbir tiptegi sorawlar kitabı ushın 30 dan variant engizildi.
2010-jılda hárbir abiturient ushın individual variantlı test sistemasına ótildi.
2020-jıldan baslap joqarı bilimlendiriw mákemelerine oqıwǵa kiriw tileginde bolǵan abiturientler tolıq onlayn dizimnen ótkerile baslandı. Sonnan, 2020-jılda 1 mln 304 mıńnan artıq, 2021-jılda 948 mıńnan artıq, 2022-jılda 1 mln 146 mıńnan artıq, 2023-jılda 948 mıńnan artıq abiturient onlayn dizimnen ótip, test sınaqlarında qatnasqan.
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń qararları hám pármanları, Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń qararlarına muwapıq hár jılı tómendegi ilajlardı ámelge asırıwda test sınawları ótkeriledi:
1. Joqarı bilimlendiriw mákemeleriniń bakalavriat tálim baǵdarlarına oqıwǵa qabıllaw boyınsha test sınaqları.
2. Múddetli áskeriy xızmetti ótep atırǵan áskeriy xızmetshilerdiń jawıngerlik hám ruwxıy-aǵartıwshılıq tayarlıǵın anıqlaw ushın.
3. Shet tilin biliw dárejesin anıqlaw boyınsha test sınaqları (15 shet tili boyınsha).
4. Ulıwma bilim beriw pánlerin biliw dárejesin anıqlaw hám sertifikat beriw ushın ótkeriletuǵın test sınaqları.
5. Shet mámlekette alınǵan bilim haqqındaǵı hújjetlerdi tán alıw boyınsha test sınaqların shólkemlestiriw.
6. Ózbekstan Respublikasındaǵı mámleketlik joqarı bilimlendiriw mákemleriniń ekinshi basqish qospa tálim baǵdarlarlamalarında oqıtıw alıp barılatuǵın shet tili boyınsha test sınaqları.
7. Ishki isler organları profilaktika (úlken) inspektorları ushın test sınaqları.
8. Qala qurıw hám úy-jay kommunal xojalıǵı tarawları qánigelerin sertifikatlaw boyınsha test sınaqları.
9. Basshı kadrlar hám juwapker lawazımlarǵa tayınlanatuǵın shaxslardıń mámleketlik tilin biliw dárejesin anıqlaw boyınsha test sınaqları.
10. Akademiyalıq licey pitkeriwshi basqısh oqıwshılarınıń shet tilin biliw dárejesin anıqlaw boyınsha test sınaqları.
11. Ózbekstan Respublikası Huqıqtı qorǵaw akademiyasınıń bakalavriat tálim baǵdarına oqıwǵa qabıllaw boyınsha arnawlı psixologiyalıq tańlaw hám jazba imtixon (diktant).
12. Ózbekstan Respublikası Qurallı Kúshleri Áskeriy medicinalıq akademiyası bakalavriat tálim baǵdarına oqıwǵa qabıllaw boyınsha ótkerilgen test sınaqları.
13. Xabar-kommunikaciya texnologiyaları hám baylanıs áskeriy institute oqıwǵa qabıllaw boyınsha test sınaqları.
14. Akademiyalıq liceylerge oqıwǵa qabıllaw boyınsha ótkerilgen test sınaqları.
15. Shet hám mámleketlik emes tálim shólkemlerinen mámleketlik joqarı bilimlendiriw mákemelerine oqıwdı kóshiriw boyınsha ótkerilgen test sınaqları.
16. Professional bilimlendiriw mákemelerine oqıwǵa qabıllaw boyınsha kiriw test sınaqları.
17. Ózbekstan Respublikası Prezidenti grantı ushın test sınaqları.
18. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń mámleketlik stipendiyalarına talabanlar ushın test sınaqları.
